Sposób w jakim następuje odebranie zwierzęcia właścicielowi jest szczegółowo uregulowany w przepisach ustawy o ochronie zwierząt. Zgodnie z art. 7 ustawy odebrać zwierzę można na podstawie dwóch odrębnych procedur (trybów) prawnych. Obie procedury toczą się w ramach postępowania administracyjnego i związane są z wydaniem decyzji administracyjnej o czasowym odebraniu zwierzęcia. Odebranie następuje bez względu na to czy znęcanie dotyczy zwierzęcia domowego, gospodarskiego czy dzikiego.

W ramach pierwszej z procedur przewidzianych ustawą odebranie zwierzęcia następuje na podstawie decyzji wydanej przez właściwego ze względu na miejsce pobytu zwierzęcia prezydenta miasta (w zależności od rodzaju gminy odpowiednio wójta bądź burmistrza). Następnie zwierzę domowe zostaje przekazane schronisku dla zwierząt, zwierzę gospodarskie gospodarstwu rolnemu wskazanemu przez prezydenta miasta (wójta bądź burmistrza). Pozostałe zwierzęta, wśród nich wykorzystywane np. do celów rozrywkowych czy filmowych przekazywane są odpowiednio do schronisk bądź ogrodów zoologicznych. Do przekazania konieczna jest zgoda podmiotu przyjmującego.

Procedura odebrania zwierzęcia właścicielowi

Decyzję o odebraniu zwierzęcia prezydent miasta (wójt, burmistrz) podejmuje po przeprowadzeniu postępowania wszczętego z urzędu na podstawie informacji dostarczonych przez Policję, straż gminną, lekarza weterynarii bądź organizację społeczną, działającą na rzecz zwierząt. Decyzja musi spełniać określone warunki formalne, przede wszystkim musi zawierać uzasadnienie. Niewątpliwie korzystnym rozwiązaniem jest fakt, iż decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu. Nie oznacza to jednak braku możliwości odwołania, właścicielowi przysługuje bowiem prawo do wniesienia odwołania do samorządowego kolegium odwoławczego, w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji. Rozpoznanie odwołania następuje w terminie 7 dni. W przypadku jeżeli samorządowe kolegium odwoławcze utrzyma decyzję w mocy, właścicielowi przysługuje jeszcze skarga do sądu administracyjnego. Natomiast w sytuacji kiedy decyzja zostanie uchylona, zwierzę trzeba zwrócić właścicielowi bądź opiekunowi.

Druga z procedur jest podobna, ale poszczególne czynności następują w innej kolejności. Dotyczy to sytuacji, kiedy stan zwierzęcia nie pozwala na dalsze przebywanie w dotychczasowym miejscu, a co za tym idzie nie ma możliwości czekania na wydanie decyzji. Zgodnie z ust. 3 art. 7 ustawy w przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy dalsze pozostawanie zwierzęcia u dotychczasowego właściciela bądź opiekuna zagraża jego życiu bądź zdrowiu, następuje odebranie zwierzęcia, a o fakcie tym zawiadamia się niezwłocznie prezydenta miasta (wójta, burmistrza), w celu wydania decyzji w przedmiocie odebrania zwierzęcia. Należy podkreślić, że zwierzę może zostać odebrane tylko przez wskazane w ustawie podmioty, do których należą: policjant, strażnik miejski bądź upoważniony przedstawiciel organizacji społecznej, której statutowym celem jest ochrona zwierząt. W razie oporu ze strony właściciela w omawianym przypadku istnieje możliwość zastosowania środków przymusu bezpośredniego.

Różnice w opisanych procedurach odbioru zwierzęcia sprowadzają się zatem do momentu wydania decyzji. Co do zasady do odebrania zwierzęcia konieczne jest w pierwszej kolejności wydanie odpowiedniej decyzji przez prezydent miasta (wójta, burmistrza). Natomiast w sytuacjach niecierpiących zwłoki możliwe jest odwrócenie kolejności – w takich przypadkach kierując się dobrem zwierzęcia należy zabrać je z dotychczasowego miejsca najszybciej jak się da. Wtedy upoważnione podmioty mogą odebrać zwierzę, a wydanie decyzji następuje już po fakcie odebrania.

Co dzieje się po odebraniu zwierzęcia

Powstaje pytanie co dzieje się po odebraniu zwierzęcia i przekazaniu schronisku bądź gospodarstwu rolnemu, w szczególności kto ponosi koszty związane z utrzymaniem zwierzęcia do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia o jego losach. Przepisy ustawy obciążają kosztami transportu, utrzymania oraz koniecznego leczenia zwierzęcia dotychczasowego właściciela bądź opiekuna. Podkreślić należy, iż odebranie zwierzęcia jest odebraniem o charakterze czasowym. Nie oznacza to jednak, iż zwierzę musi po jakimś czasie wrócić do właściciela. Choć samo odebranie zwierzęcia jest dokonywane w ramach postępowania administracyjnego, to znęcanie nad zwierzętami jest w świetle przepisów ustawy przestępstwem, a w związku z tym właściciel będzie odpowiadał za ten czyn w postępowaniu karnym. Znęcanie się jest przestępstwem ściganym z oskarżenia publicznego z urzędu, dlatego też postępowanie karne wszczynane jest obligatoryjnie, i to od jego wyniku będzie zależała ostateczna decyzja co do losów zwierzęcia.

Postępowanie może zakończyć się w różny sposób: umorzeniem, uniewinnieniem, umorzeniem warunkowym bądź skazaniem. W przypadku zakończenia postępowania skazaniem sąd zawsze orzeka przepadek zwierzęcia. Oznacza to, że zwierzę nie zostaje zwrócone właścicielowi. W pozostałych sytuacjach, czyli w przypadku umorzenia, uniewinnienia bądź warunkowego umorzenia postępowania, zwierzę podlega zwrotowi. Natomiast w sytuacji gdy postępowanie zostało umorzone ze względu na niepoczytalność sprawcy, z oczywistych względów absurdem byłoby zwrócenie mu zwierzęcia. W takim przypadku z pomocą przychodzi art. 45a kodeksu karnego, zgodnie z którym sąd może orzec przepadek m.in. kiedy sprawca dopuścił się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności. Przepis ten otwiera możliwość orzeczenia przepadku zwierzęcia także w sytuacjach, w których z różnych względów, np. choroby psychicznej sprawcy, nie mogło dojść do skazania, a zwrócenie zwierzęcia właścicielowi ponownie naraziłoby je na niebezpieczeństwo.